06. «Ἐνύσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπό ἀκηδίας» (18-24/11)

Τό σπουδαιότερο ἀπό ὅλα στήν παρούσα ζωή εἶναι νά ζοῦμε οἱ πιστοί Χριστιανοί πνευματική ζωή. Τί εἶναι ἡ πνευματική ζωή; Εἶναι τό κατά Θεόν ζῆν· τό νά ζοῦμε «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», ὅπως γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος σέ πολλά σημεῖα τῶν ἐπιστολῶν του· τό νά ζοῦμε «ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι». Δηλαδή, νά ζοῦμε συνειδητή χριστιανική ζωή μέ καθαρή ἐξομολόγηση, μέ ἀκατάκριτη θεία Κοινωνία, μέ προσευχή, μέ μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί πατερικῶν ἔργων, μέ ἡμερήσιο πρόγραμμα πνευματικῆς ζωῆς.
Ἀλλά ὁ διάβολος δέν θέλει νά ζοῦμε πνευματική ζωή καί μᾶς πολεμάει μέ τήν ἀκηδία, τή μικροψυχία καί τήν ἀπόγνωση. (Μικροψυχία εἶναι τό δεύτερο στάδιο τῆς πολεμικῆς τοῦ διαβόλου, κατά τό ὁποῖο σαστίζει ὁ ἄνθρωπος καί φοβᾶται ὅτι δέν θά μπορέσει νά νικήσει στόν ἀόρατο πόλεμο. Ἀπόγνωση εἶναι τό τρίτο στάδιο τῆς πολεμικῆς τοῦ διαβόλου, κατά τό ὁποῖο ἀπελπίζεται ὁ ἄνθρωπος καί φοβᾶται ὅτι δέν θά σωθεῖ). Στό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα, θά ἀναφερθοῦμε στό πρῶτο στάδιο τῆς πολεμικῆς τοῦ δαβόλου, διότι αὐτό μᾶς ἀφορᾶ περισσότερο. Θά ἐξετάσουμε τί εἶναι ἡ ἀκηδία, ποιές αἰτίες δημιουργοῦν ἀκηδία, πόσο μεγάλη ζημιά κάνει ἡ ἀκηδία καί πῶς θά τήν πολεμήσουμε.

Α΄ ΜΕΡΟΣ: «Ἐνύσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπό ἀκηδίας»

1. Θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Ἐνύσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπό ἀκηδίας», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2312/1.7.2024/σελ. 307-308, ἕως ἐκεῖ πού λέει «νά ἐγκαταλείψουμε τήν ἐγρήγορση καί νά πέσουμε στήν ἀκηδία καί τήν ἀδράνεια», σελ. 308, α΄ στήλη καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί εἶναι ἡ ἀκηδία; Τί συγκρατήσαμε ἀπ᾿ ὅσα λέει τό ἄρθρο; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀκηδία εἶναι ἡ ἔλλειψη φροντίδας γιά τήν ψυχή, ἡ παραμέληση τῆς πνευματικῆς ζωῆς· ἡ νωθρότητα, ἡ ἀδιαφορία, ἡ ἀδράνεια. Ἀκηδία εἶναι ἡ ἀθυμία καί ἡ ἀνορεξία πού κυριεύει τόν ἄνθρωπο, κάνοντάς τον ἀπρόθυμο, ἀμελή ἤ ἀδιάφορο γιά κάθε πνευματικό ἔργο.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» στόν ἐξαίρετο λόγο του «περί ἀκηδίας» καταθέτει τρία γνωρίσματα τῆς ἀκηδίας. Πρῶτον, ἡ ἀκηδία εἶναι «πάρεσις (= παράλυση) ψυχῆς». Ὅπως ἡ πάρεση προσώπου παραλύει τό νεῦρο τοῦ προσώπου μας καί φέρνει πολλές ἀνεπιθύμητες παρενέργειες, ἔτσι καί ἡ πάρεση τῆς ψυχῆς παραλύει τό νεῦρο τῆς ψυχῆς μας καί φέρνει νυσταγμό καί ὕπνο πνευματικό. Γι᾿ αὐτό λέει ὁ ἱερός Ψαλμωδός: «ἑνύσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπό ἀκηδίας» (Ὁ ψαλμικός αὐτός στίχος ψάλλεται στήν Ἐξόδιο Ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας μας). Δεύτερον, ἡ ἀκηδία εἶναι «ἔκλυσις νοός». Ὅπως ὁ τεχνικός διαλύει τό αὐτοκίνητο καί τό κάνει βίδες, ἔτσι καί ἡ ἔκλυση (=ἐξασθένηση) τοῦ νοός ἀπορρυθμίζει, διαλύει τόν νοῦ καί ὅλες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς μας. Τρίτον ἡ ἀκηδία εἶναι «ὀλιγωρία ἀσκήσεως», τεμπελιά, ἀδιαφορία γιά τήν ἄσκηση. Δέν ἔχουμε διάθεση οὔτε νά ξυπνήσουμε ἐγκαίρως, οὔτε νά προσευχηθοῦμε, οὔτε νά μελετήσουμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, οὔτε νά νηστέψουμε, οὔτε μέ κάποια ἄλλη φιλόθεη ἐνασχόληση νά ἀσχοληθοῦμε. Μπορεῖ νά τρέχουμε ἀπό τό πρωί μέχρι τό βράδυ γιά ἐργασίες τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ἀλλά γιά τήν ὠφέλεια τῆς ψυχῆς μας δέν ἔχουμε διάθεση νά κάνουμε τίποτε.

2. Ποιές αἰτίες προκαλοῦν ἀκηδία στήν ψυχή μας; (Σκέψεις Μελῶν…) α) Ἡ πολυλογία. Οἱ πολλές ἐπικοινωνίες μέ τά τηλέφωνα καί οἱ ἀτελείωτες συζητήσεις περί ἀνέμων καί ὑδάτων δέν βοηθοῦν νά ζήσουμε πνευματική ζωή. β) Ἡ πολυφαγία. Τά πολλά φαγητά, γλυκά καί ποτά φέρνουν ἀκηδία.  Μέ πεπληρωμένη γαστέρα δέν ἔχουμε διάθεση νά ἀσχοληθοῦμε μέ τά πνευματικά, ἀλλά θέλουμε νά χαλαρώσουμε, νά ξαπλώσουμε, νά κοιμηθοῦμε. Ὅπως τά πολλά σύννεφα καλύπτουν τόν δίσκο τοῦ ἡλίου καί σκοτεινιάζει ὁ οὐρανός, ἔτσι καί «οἱ ἀτμοί τῆς γαστρός», ἡ θολούρα τοῦ νοῦ, πού δημιουργεῖται ἀπό τήν πολυφαγία, σκοτεινιάζει τόν οὐρανό τῆς ψυχῆς μας καί διώχνει τή σοφία τοῦ Θεοῦ, λέει ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος (Λόγος νς΄) γ) Ἡ κενοδοξία. Ἄν θέλουμε νά φαινόμαστε, νά προβαλλόμαστε, τότε ζητᾶμε τή δόξα τῶν ἀνθρώπων καί ὄχι τή δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἡ δόξα τῶν ἀνθρώπων εἶναι ψεύτικη δόξα. Μᾶς ἀνεβάζει ὅπως ὁ ἀνεμοστρόβιλος κι ἀμέσως κατόπιν μᾶς κατεβάζει καί πέφτουμε σέ ἀθυμία. δ) Ἡ «ὑπερβολή καμάτων». Ἡ ἀκηδία ἔρχεται καί μετά ἀπό ὑπερβολική σωματική κόπωση, ἤ μετά ἀπό κάποια ψυχική κόπωση, ἤ μετά ἀπό κάποια ἀπογοήτευση, ἤ μετά ἀπό κάποια ἀποτυχία, ἤ μετά ἀπό κάποια ὑποχώρησή μας σέ ἕνα πάθος.Τότε πέφτει τό ἠθικό μας, μαραίνεται ὁ ζῆλος μας καί πέφτουμε στή νωθρότητα καί τήν ἀδράνεια. ε) Ἡ λησμοσύνη τῶν ἄνω καί τῆς μέλλουσας ζωῆς. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς προτρέπει τά ἄνω νά ζητοῦμε, τά ἄνω νά φρονοῦμε καί ὄχι τά ἐπί τῆς γῆς (Κολασ. γ΄ 1-2). Ἀλλά ἐμεῖς ἀντί νά ζητοῦμε τά ἄνω, προσκολλώμαστε στά γήινα, ὅταν μᾶς καταλαμβάνει ἡ ἀκηδία. στ) Ἡ ἀκηδία προξενεῖται καί ἀπό πόλεμο τῶν δαιμόνων. Μᾶς φέρνουν ἀτονία, χασμουρητά, γιά νά διακόψουμε τό Ἀπόδειπνο καί νά πέσουμε κατευθείαν γιά ὕπνο. Ἤ μᾶς θυμίζουν ἐπείγουσα ἐργασία, γιά νά διακόψουμε τήν προσευχή καί νά κάνουμε ἐπεῖγον τηλεφώνημα.

3. Πόση ζημιά προξενεῖ ἡ ἀκηδία στήν πνευματική ζωή; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ἀκηδία, ἄν ἀφεθεῖ ἀπολέμητη, μέσα σέ ἐλάχιστο χρονικό διάστημα μπορεῖ νά σκορπίσει κόπους ἐτῶν, ὅπως σκορπίζει ὁ ἀέρας τό ἄχυρο στό ἁλώνι. Εἶναι ἱκανή νά σκορπίσει ὅλο τόν πλοῦτο τῆς ψυχῆς μας. Ἐπίσης μπορεῖ νά ψυχράνει τήν ἀγάπη μας πρός τόν Θεό· νά μᾶς φέρει ξηρότητα καί ἀναισθησία. Μπορεῖ νά φέρει λύπη καί ἀθυμία. Μπορεῖ νά καταργήσει σταδιακά τό ἡμερήσιο πρόγραμμα τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Μπορεῖ νά μᾶς ἀπορρυθμίσει τελείως· νά μᾶς φέρει σέ τέτοια κατάσταση ἀδιαφορίας, πού νά μήν ἔχουμε τή διάθεση νά κάνουμε τίποτε. Πολλοί κινδυνεύουν νά χάσουν ἀκόμη καί τήν πίστη τους, λόγῳ τῆς ἀκηδίας. Ἄλλοι κινδυνεύουν νά χάσουν ἀκόμη καί τήν κλήση τους, λόγῳ τῆς ἀκηδίας. Ἄλλοι μετακινοῦνται ἀπό τόν ἕναν τόπο στόν ἄλλο, νομίζοντας ὅτι τούς φταίει ὁ τόπος! Ἀλλά σέ ὅποιον τόπο καί νά πᾶνε, τούς ἀκολουθεῖ ἡ ἀκηδία καί στήνει κοντά τους τή σκηνή της, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος».

Β΄ ΜΕΡΟΣ: Πῶς καταπολεμεῖται τό πάθος τῆς ἀκηδίας;

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Πῶς καταπολεμεῖται τό πάθος τῆς ἀκηδίας; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» συνιστᾶ νά ἐπισημαίνουμε ποιό πάθος προκαλεῖ ἀκηδία στήν ψυχή μας, γιά νά τό πολεμοῦμε καλλιεργώντας τήν ἀντίστοιχη ἀρετή. α) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό τήν πολυλογία, νά περιορίσουμε τά λόγια μας. «Θοῦ, Κύριε, φυλακήν τῷ στόματί μου καί θύραν περιοχῆς περί τά χείλη μου» (Ψαλ. ρμ΄ [140] 3). Βάλε, Κύριε, φρουρά στό στόμα μου καί θύρα γύρω ἀπό τά χείλη μου γιά νά τά φράζει, ὥστε νά μή βγαίνει ποτέ ἀπό αὐτά λόγος κακός. β) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό πολυφαγία, νά κάνουμε καί λίγη ἐγκράτεια. Καλό θά μᾶς κάνει. «Παχεῖα γαστήρ λεπτόν νόον οὐ τίκτει», ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι! Ἡ παχυσαρκία φέρνει ὅλες τίς ἀσθένειες. γ) Ἄν ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό ὑπερβολική κούραση, νά ἐπιζητοῦμε τό μέτρο στίς δουλειές μας· νά μήν τρέχουμε ἀπό τή μιά δουλειά στήν ἄλλη, γιά νά βγάλουμε περισσότερα χρήματα· γιά νά μᾶς μένει καί χρόνος, γιά νά ἀσχοληθοῦμε μέ τά πνευματικά καί τήν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς μας. δ) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό νωθρότητα καί χαλάρωση, νά ἀσκοῦμε βία στόν ἑαυτό μας, διότι «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. ια΄ 12). ε) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό παρακοή, νά κάνουμε ὑπακοή στόν Πνευματικό μας καί θά ἐξαφανίζεται. Ὁ Χριστιανός πού κάνει ὑπακοή στόν Πνευματικό του πατέρα δέν γνωρίζει τί σημαίνει ἀκηδία, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος». Ἡ ὑπακοή φέρνει ταπείνωση καί ἡ ταπείνωση φέρνει τή Χάρι τοῦ Θεοῦ καί διώχνει τήν ἀθυμία ἀπό τήν ψυχή μας. ς) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται, διότι ὑποχωρήσαμε στό κακό καί πέσαμε στήν ἁμαρτία, νά τήν ὑπερνικοῦμε μέ τή μετάνοια. «Δεινόν ἡ ραθυμία, μεγάλη ἡ μετάνοια»! Φέρνει τή χαρά στό πρόσωπό μας καί τήν εἰρήνη στήν καρδιά μας. ζ) Ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται, διότι ἀσχολούμαστε ὅλο μέ τά γήινα, νά στρέφουμε τά βλέμματά μας στόν οὐρανό, νά θυμόμαστε τήν ἡμέρα τῆς ἐξόδου μας ἀπό τή ζωή αὐτή, νά αὐξάνουμε τήν ἀγάπη μας πρός τόν Θεό καί νά θέλγεται ἡ ψυχή μας ἀπό τά οὐράνια καί τά αἰώνια. η) Πολλοί ὑπερνικοῦν τήν ἀκηδία μέ τήν ἐγρήγορση καί τήν προσευχή, ὅπως ὁ Κύριος μᾶς προτρέπει νά κάνουμε: «Γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε, ἵνα μή εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν» (Ματθ. κς΄ 41). θ) Πολλοί ὑπερνικοῦν τήν ἀκηδία μέ τή μελέτη τοῦ θείου λόγου: «Βεβαίωσόν με ἐν τοῖς λόγοις σου» (Ψαλ. ριη΄ [118] 28). Ἐσύ, Κύριε, δῶσε μου θάρρος καί στήριξέ με μέ τούς λόγους σου, ἐνίσχυσε τήν ἀτονία τῆς ψυχῆς μου. Πόσοι καί πόσοι ὁμολογοῦν ὅτι, ὅταν μελετοῦν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γαληνεύει καί εἰρηνεύει ἡ ψυχή τους: «εἰρήνη πολλή τοῖς ἀγαπῶσι τόν νόμον σου» (Ψαλ. ριη΄ [118] 165). ι) Ἐπίσης ποτέ νά μή μένουμε ἀργοί. Διότι, ἄν μένουμε ἀργοί, μᾶς βρίσκει ὁ διάβολος δουλειά. ια) Τέλος, ἄν καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀκηδία μας προκαλεῖται ἀπό πόλεμο τῶν δαιμόνων, νά μήν ἐπιλέγουμε τίς λύσεις πού μᾶς ὑποδεικνύουν, ἀλλά νά ἀντιστεκόμαστε σ᾿ αὐτά πού μᾶς προτείνουν αὐτοί νά κάνουμε (νά διακόψουμε τήν προσευχή, νά πέσουμε γιά ὕπνο) καί θά φεύγουν ἀπό κοντά μας: «ἀντίστητε τῷ διαβόλῳ, καί φεύξεται ἀφ᾿ ὑμῶν» (Ἰακ. δ΄ 7).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Οἱ ἀγωνιστές τοῦ καλοῦ ἀγώνα τής πίστεως, πού νήφουν καί γρηγοροῦν, πού κάνουν ὑπακοή στόν Πνευματικό τους, πού ταπεινώνονται καί μετα­νοοῦν, πού προσεύχονται καί μελετοῦν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, δέν πέφτουν στήν ακηδία καί τήν ἀθυμία. Κι ἄν πέσουν, μέ τοῦ Θεοῦ τή Χάρι καί τήν εὐλογία καί τήν εὐχή τοῦ Πνευματικοῦ, σύντομα τήν πολεμοῦν καί τήν ὑπερνικοῦν.

ΣΥΝΘΗΜΑ
«Ἐνύσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπό ἀκηδίας» (Ψαλ. ριη΄ [118] 28)

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Θά μᾶς ἀνοίξει, ἄν τοῦ ἀνοίξουμε», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2313/15 Ἰουλίου 2024/σελ. 317-318.