15. Ἡ φροντίδα μας γιά τούς κεκοιμημένους (17-23/2)

Τό Σάββατο πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Κρίσεως (τῆς Ἀπόκρεω) καί τό Σάββατο πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς τελοῦνται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας δύο γενικά Μνημόσυνα ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων. Στό πρῶτο Ψυχοσάββατο, τό Μνημόσυνο τελεῖται γι᾿ αὐτούς πού πνίγηκαν στή θάλασσα, σκοτώθηκαν στόν πόλεμο, χάθηκαν στή χιονοθύελλα, κάηκαν στή φωτιά, πέθαναν στίς θεομηνίες καί δέν τούς ἔκανε κανείς Μνημόσυνο. Τελεῖται καί γιά ὅλους τούς κεκοιμημένους, τούς ὁποίους «ἐκάλυψε τάφος ἐν πάσῃ χώρᾳ». Στό δεύτερο Ψυχοσάββατο, ἡ Ἐκκλησία μνημονεύει «πάντων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ᾿ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου», ἀπό τόν πρῶτο ἄνθρωπο τῆς γῆς, τόν Ἀδάμ, μέχρι σήμερα. Τήν ἑβδομάδα πού διανύουμε θά τελεσθεῖ τό Μνημόσυνο τοῦ πρώτου Ψυχοσαββάτου, πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Κρίσεως. Οἱ πιστοί Χριστιανοί θά ἑτοιμάσουμε ἕνα πιάτο μέ κόλλυβα καί θά δώσουμε τά ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων μας γιά νά μνημονευθοῦν στή θεία Λειτουργία. Πόσο ὡραῖο πράγμα εἶναι νά θυμόμαστε τούς κεκοιμημένους μας ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ζωῆς μας μέχρι τήν τελευταία μας ἀναπνοή καί μέ ποικίλους τρόπους νά φροντίζουμε γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τους! Στόν Κύκλο πού θά κάνουμε σήμερα, θά ἐνημερωθοῦμε γιά τό πολύ σπουδαῖο θέμα τῆς φροντίδας μας γιά τούς κεκοιμημένους.

Ἡ φροντίδα μας γιά τούς κεκοιμημένους

Θά διαβάσουμε ὁλόκληρο τό ἄρθρο «Ἡ φροντίδα μας γιά τούς κεκοιμημένους»,  «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2324/1.2.25/σελ. 53-54, καί θά ποῦμε στά Μέλη: Πολλοί περιορίζουν τή φροντίδα τους γιά τούς κεκοιμημένους μόνο στήν ἐξόδιο Ἀκολουθία καί σέ δύο Μνημόσυνα, τό Τεσσαρακονθήμερο καί τό Ἐτήσιο, πού τελοῦν γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τῶν κεκοιμημένων τους. Ἀλλά ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί τό ἐνημερωτικό ἄρθρο τοῦ Περιοδικοῦ «Ὁ Σωτήρ» θά μᾶς θυμίσουν ὅτι μποροῦμε νά κάνουμε πολύ περισσότερα. Τί μποροῦμε λοιπόν νά κάνουμε γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τῶν κεκοιμημένων μας; (Σκέψεις Μελῶν…) α) Νά τούς ἔχουμε στίς καθημερινές προσευχές μας. Οἱ καθημερινές προσευχές μας πρός τόν Θεό νά περιλαμβάνουν ὄχι μόνο τούς ζῶντες, ἀλλά καί τούς κεκοιμημένους. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης ἔλεγε στούς προσκυνητές πού τοῦ ἔδιναν ὀνόματα ἀσθενῶν, γιά νά τά μνημονεύει: «Νά μή μοῦ δίνετε μόνο τά ὀνόματα τῶν ἀσθενῶν, ἀλλά καί τά ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων. Διότι οἱ κεκοιμημένοι ἔχουν μεγαλύτερη ἀνάγκη τῶν προσευχῶν μας». Τό παράδειγμα νά ἔχουμε στίς καθημερινές προσευχές μας τούς προσφιλεῖς κεκοιμημένους μας, τό δίνει ἡ Ἐκκλησία μας, ὁ ὁποία στίς Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου εὔχεται γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τῶν κεκοιμημένων μας. Στήν Ἐκτενή ἱκεσία (Ἀπόλυση) τοῦ Ὄρθρου καί τοῦ Ἑσπερινοῦ, ὅπως ἐπίσης καί στή θεία Λειτουργία καί στό Ἀπόδειπνο, ὑπάρχουν αἰτήματα καί ὕμνοι γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τῶν κεκοιμημένων μας: «τούς προαπελθόντας πατέρας καί ἀδελφούς ἡμῶν ἐν σκηναῖς δικαίων τάξον», «Ὁ Θεός τῶν πατέρων ἡμῶν…», «Τῶν ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ μαρτύρων σου…», «Μετά τῶν ἁγίων ἀνάπαυσον, Χριστέ, τάς ψυχάς τῶν δούλων σου…», «Μνήσθητι, Κύριε, πάντων τῶν κεκοιμημένων ἐπ᾿ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου», «καί ἀνάπαυσον αὐτούς, ὁ Θεός, ὅπου ἐπισκοπεῖ τό φῶς τοῦ προσώπου σου». Τά αἰτήματα καί οἱ ὕμνοι αὐτοί ἀναφέρονται στούς κεκοιμημένους, γιά τούς ὁποίους παρακαλοῦμε τόν ἅγιο Θεό νά τούς ἀναπαύσει μαζί μέ τούς Ἁγίους Του.

β) Νά δίνουμε τά ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων μας νά μνημονευθοῦν κατά τήν τέλεση τοῦ ἁγιότατου Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας. Δική μας φροντίδα εἶναι νά ἑτοιμάζουμε ζυμωτό πρόσφορο, τυλιγμένο σέ καθαρή λευκή πετσέτα, καί νά τό πηγαίνουμε στήν ἐκκλησία μαζί μέ τά μνημονεύματα. Στό ἕνα χαρτάκι, πού ἔχει τήν ἔνδειξη «ὑπέρ ἀναπαύσεως» καί τόν σταυρό, γράφουμε σέ γενική πτώση τά ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων καί στό ἄλλο χαρτάκι, πού ἔχει τήν ἔνδειξη «ὑπέρ ὑγείας», γράφουμε τά ὀνόματα τῶν ζώντων. Εἶναι τά λεγόμενα δίπτυχα.

Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι στήν Ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς, πού εἶναι προε­τοιμασία γιά τήν τέλεση τοῦ ἁγιότατου Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας, ὁ λειτουργός ἱερέας ἐξάγει μερίδες γιά τά ὀνόματα τῶν ζώντων καί κεκοιμημένων πού δίνονται πρός μνημόνευση. Καί μετά τή θεία Κοινωνία τῶν πιστῶν, κατά τή «συστολή», ὁ λειτουργός ἱερέας τοποθετεῖ μέσα στό ἅγιο Ποτήριο ὅλες αὐτές τίς μερίδες τῶν ζώντων καί τῶν κεκοιμημένων πού εἶχαν μνημονευθεῖ στήν Ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς, μέ πολλή ἐπιμέλεια καί προσοχή, γιά νά μήν παραπέσει τό παραμικρό ψιχουλάκι ἤ παραλειφθεῖ καμία μερίδα, προφέροντας τούς λόγους: «Ἀπόπλυνον, Κύριε, τά ἁμαρτήματα τῶν ἐνθάδε μνημονευθέντων δούλων σου τῷ Αἵματί σου τῷ ἁγίῳ· πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου καί πάντων σου τῶν Ἁγίων. Ἀμήν». Καθώς ἐμβάπτονται οἱ μερίδες αὐτές στό Αἷμα τοῦ Κυρίου, παίρνουν δύναμη, Χάρι, εὐλογία, ἁγιασμό. Κατανοοῦμε ἀπό τή λειτουργική αὐτή πράξη τῆς Ἐκκλησίας, πόσο μεγάλη εἶναι ἡ τιμή νά μνημονεύονται οἱ ζῶντες καί οἱ κεκοιμημένοι μας κατά τήν τέλεση τῶν φρικτῶν Μυστηρίων. «Μεγίστη τιμή τό μνήμης ἀξιωθῆναι»! Ἐπίσης κατανοοῦμε πόσο μεγάλη ὠφέλεια λαμβάνουν, ὅσοι ἀξιώνονται νά μνημονευθοῦν τά ὀνόματά τους κατά τήν τέλεση τοῦ ἁγιότατου Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων γράφει στίς Κατηχήσεις του ὅτι «μεγίστην ὄνησιν» (πολύ μεγάλη ὠφέλεια) δέχονται οἱ ψυχές ἐκείνων, γιά τούς ὁποίους γίνεται ἡ δέηση, «τῆς ἁγίας καί φρικωδεστάτης προκειμένης θυσίας» (προσφέρεται δηλαδή ἡ ἁγία καί τόσο φρικτή θυσία τῆς θείας Εὐχαριστίας) (Ε΄ Μυσταγωγική Κατήχησις, ΕΠΕ 2, 384).

γ) Στή φροντίδα μας γιά τούς κεκοιμημένους ἐντάσσεται καί ὁ εὐτρεπισμός τοῦ τάφου τους. Κατά τήν ταφή ἐναποθέτουμε τή σορό τοῦ κεκοιμημένου μας στήν τελευταία ἐπί γῆς κατοικία του. Τίς ἑπόμενες ἡμέρες προβαίνουμε καί στίς ἀπαραίτητες ἐργασίες πού χρειάζονται γιά τόν εὐτρεπισμό τοῦ τάφου του. Κυρίως τοποθετοῦμε στόν τάφο πλήρη σταυρό, ὁ ὁποῖος συμβολίζει τήν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως. Τό ὑπογραμμίζουμε αὐτό, διότι τόν τελευταῖο καιρό κάποιοι τοποθετοῦν κάθετη πλάκα στόν τάφο, σέ μιά ἀκρούλα τῆς ὁποίας χαράσσουν μικρό σταυρό. Νά μήν ἐπεκταθεῖ περισσότερο αὐτή ἡ συνήθεια, μιά καί στά μουσουλμανικά κοιμητήρια ἔχουν οἱ τάφοι πλάκα ἀντί σταυροῦ. Στά χριστιανικά κοιμητήρια ἔχουν οἱ τάφοι πλήρη σταυρό. Αὐτή εἶναι ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.

δ) Μερικοί Χριστιανοί ἀφοῦ κάνουν αὐτά τά ἀρχικά γιά τούς κεκοιμημένους τους, μετά δέν ξαναπηγαίνουν στό Κοιμητήριο. Κι αὐτή ἡ παράλειψη εἶναι σοβαρή. Πόσο πολύ τό θέλουν οἱ κεκοιμημένοι μας νά πηγαίνουμε στόν τάφο τους καί νά ἀνάβουμε τό καντήλι τους! Νά ἀναφέρουμε παράδειγμα σχετικό. Μία φορά ἕνας Χριστιανός ταξίδεψε γιά νά βρεθεῖ στήν Ἐξόδιο Ἀκολουθία γνωστοῦ κεκοιμημένου του. Ἀλλά μέ τίς συγκοινωνίες καθυστέρησε καί, ὅταν ἔφθασε στό Κοιμητήριο, εἶχαν ὅλα τελειώσει. Κρατοῦσε στά χέρια του μιά ἀνθοδέσμη καί τήν ἐναπέθεσε σέ κάποιον ἄλλο τάφο, ὁ ὁποῖος ἔδειχνε ὅτι ἦταν χρόνια ἀπεριποίητος. Τό βράδυ εἶδε στόν ὕπνο του τό πρόσωπο πού ἦταν θαμμένο σ’ αὐτό τόν τάφο, τό ὁποῖο τόν εὐχαρίστησε καί τοῦ εἶπε: «Ἀπό τότε πού μέ θάψανε, εἶσαι ὁ πρῶτος ποὐ ἦλθες καί ἔφερες τά λουλούδια καί εὐχήθηκες γιά τήν ἀνάπαυσή μου. Σ᾿ εὐχαριστῶ». Στό ἄρθρο διαβάσαμε καί θετικό παράδειγμα μέ τόν Γερμανό Ἔχρερτ Κένσερ, πού ἐπισκέφθηκε ἕνα σούρουπο τό Γερμανικό Κοιμητήριο τῆς Κρήτης καί βρῆκε πολλά καντήλια του ἀναμμένα καί μιά μαυροφορεμένη Ἑλληνίδα γυναίκα σκυμμένη σέ κάποιον ἄλλο τάφο νά ἀνάβει τό καντήλι. Ἡ γυναίκα αὐτή ἔχασε στή μάχη τῆς Κρήτης τόν σύζυγο καί τόν γιό της καί ὄχι μόνο δέν κρατοῦσε κακία στούς Γερμανούς, ἀλλά πήγαινε στό Κοιμητήριο καί τούς ἄναβε τά καντήλια τους. Κι ἐμεῖς πόσο συγκινούμαστε, ὅταν περνοῦμε τό σούρουπο κοντά ἀπό Κοιμητήρια καί βλέπουμε τά καντήλια πολλῶν τάφων νά εἶναι ἀναμμένα καί νά σκορπίζουν γύρω τους τό ἱλαρό φῶς τους! Καί μόνο ὡς εἰκόνα τό θέαμα αὐτό εἶναι πολύ συγκινητικό! Τά θετικά μηνύματα πού λαμβάνουμε εἶναι πάρα πολλά. Ἀποτελοῦν κι ἕναν ἔλεγχο γιά ὅσους λησμονήσαμε τούς προσφιλεῖς κεκοιμημένους μας καί δέν πηγαίνουμε νά ἀνάψουμε τό καντήλι τους.

ε) Πολλοί Χριστιανοί συνηθίζουν κάθε φορά πού πηγαίνουν στόν ἱερό Ναό, εἴτε γιά νά προσκυνήσουν, εἴτε γιά νά ἐκκλησιασθοῦν, νά ἀνάβουν κερί καί γιά τίς ψυχές τῶν κεκοιμημένων τους. Πολύ βοηθάει κι αὐτό. Δείχνει ὅτι θυμόμαστε τούς κεκοιμημένους μας καί προσευχόμαστε γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τους.

στ) Ἐπίσης πολλοί Χριστιανοί, ὅταν πηγαίνουν στό Κοιμητήριο, συνηθίζουν νά καλοῦν ἱερέα καί νά τελοῦν Τρισάγιο στόν τάφο τοῦ κεκοιμημένου τους. Ἤ, ἄν αὐτό πρακτικῶς δέν εἶναι πάντοτε εὔκολο νά γίνεται, ψάλλουν οἱ ἴδιοι στόν τάφο προσευχητικά ὅποιους ὕμνους θυμοῦνται ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν κεκοιμημένων τους: «Μετά τῶν Ἁγίων ἀνάπαυσον, Χριστέ, τάς ψυχάς τῶν δούλων σου, ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ λύπη, οὐ στεναγμός, ἀλλά ζωή ἀτελεύτητος»! Ἐδῶ νά τονίσουμε ὅτι τό Τρισάγιο πού τελεῖται στούς τάφους τῶν κεκοιμημένων μας δέν ἀντικαθιστᾶ τά λειτουργικά Μνημόσυνα πού τελοῦνται στόν ἱερό Ναό. Τά λειτουργικά Μνημόσυνα προϋποθέτουν τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας, κατά τήν ὁποία προσφέρουν οἱ πιστοί τό πρόσφορο, τά μνημονεύματα, τό νάμα, τό λάδι, τό θυμίαμα, τίς λαμπάδες, τά κεριά, τά κόλλυβα, καί ὅ,τι ἄλλο χρειασθεῖ. Τό καθαυτό Μνημόσυνο ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν κεκοιμημένων μας εἶναι ἡ μνημόνευση τῶν ὀνομάτων τους στήν Ἁγία Προσκομιδή καί στή θεία Λειτουργία. Ἀλλά λειτουργικό Μνημόσυνο μόνο στόν ἱερό Ναό μπορεῖ νά γίνει κατά τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας. Ὄχι στόν τάφο τοῦ κεκοιμημένου μας, ὅπως κακῶς τό κάνουν μερικοί.

ζ) Ἐπίσης πολλοί Χριστιανοί κάνουν ἐλεημοσύνες γιά τήν ἀνάπαυση τῶν κεκοιμημένων τους. Ἄλλοι Χριστιανοί προσφέρουν κάποια ἀπό τά προϊόντα τους, ἄλλοι τόν κόπο τους, ἄλλοι τόν χρόνο τους γιά νά κάνουν κάποια θελήματα ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν κεκοιμημένων τους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Νά φροντίζουμε γιά τούς κεκοιμημένους μας, νά τούς ἔχουμε στήν προσευχή μας, νά δίνουμε τά ὀνόματά τους μέ τό ζυμωτό πρόσφορο γιά νά μνημονευθοῦν στήν ἁγία Προσκομιδή, νά εὐτρεπίζουμε τόν τάφο τους, νά ἀνάβουμε τό καντήλι τους, νά ἀνάβουμε κερί στόν ἱερό Ναό γιά τίς ψυχές τῶν κεκοιμημένων μας, νά κάνουμε ἐλεημοσύνες γιά τήν ἀνάπαυσή τους, νά τούς κάνουμε τά Μνημόσυνα στόν ἱερό Ναό καί νά τούς ρίχνουμε Τρισάγιο στό Κοιμητήριο, ὅταν αὐτό εἶναι ἐφικτό.

ΣΥΝΘΗΜΑ 
«Ἀνάπαυσον, Χριστέ, τάς ψυχάς τῶν δούλων σου» 

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Αὐτομεμψία», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2317/15.10.24/σελ. 431-432.