23. Προετοιμασία γιά τήν ἁγία Ἀναφορά (5-11/5)

Τό θέμα «Προετοιμασία γιά τήν ἁγία Ἀναφορά» ἔρχεται ὡς συνέχεια τοῦ 13ου θέματος «Ἡ Τράπεζα τοῦ Λόγου», πού κάναμε ἀρχές Φεβρουαρίου. Στό θέμα ἐκεῖνο λέγαμε ὅτι ἡ θεία Λειτουργία χωρίζεται σέ δύο Μέρη: στή Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων καί στή Λειτουργία τῶν Πιστῶν. Ἐπίσης λέγαμε ὅτι στή Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων παρατίθεται  ἡ «Τράπεζα τοῦ Λόγου», ἐνῶ στή Λειτουργία τῶν Πιστῶν παρατίθεται ἡ «Τράπεζα τοῦ Ἄρτου τῆς ζωῆς». Ἐπίσης καταθέσαμε μερικά κατατοπιστικά γιά τή Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων. Στό σημερινό θέμα καί στά ἑπόμενα δύο, στό 24ο καί στό 25ο, θά καταθέσουμε μερικά κατατοπιστικά γιά τή Λειτουργία τῶν Πιστῶν. Στό σημερινό θέμα θά μελετήσουμε τήν προετοιμασία γιά τήν ἁγία Ἀναφορά, ἔχοντας ὁδηγό μας τό ἄρθρο «Προετοιμασία γιά τήν ἁγία Ἀναφορά», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2325/15.2.25/σελ. 78-79.

1. Θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου ἕως ἐκεῖ πού λέει: «Ἡ Ἁγία Τράπεζα συμβολίζει ἀκριβῶς αὐτό τόν Πανάγιο Τάφο τοῦ Χριστοῦ» καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Ποιά τμήματα τῆς Λειτουργίας τῶν Πιστῶν περιλαμβάνει ἡ προετοιμασία γιά τήν ἁγία Ἀναφορά; (Σκέψεις Μελῶν…) Περιλαμβάνει: α) Τό προοίμιο τῆς Λειτουργίας τῶν Πιστῶν, β) Τόν Χερουβικό ὕμνο, γ) Τή Μεγάλη Εἴσοδο, δ) Τόν ἀσπασμό τῆς εἰρήνης καί ε) Τήν ἀπαγγελία τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως.

2. Τί ἔχουμε νά ποῦμε γιά τό προοίμιο τῆς Λειτουργίας τῶν Πιστῶν; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀρχίζει μέ τήν ἐκφώνηση τοῦ Διακόνου ἤ τοῦ Λειτουργοῦ ἱερέα: «Ὅσοι πιστοί, ἔτι καί ἔτι ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν» καί τελειώνει μέ τή δοξολογική ἐκφώνηση τοῦ Λειτουργοῦ ἱερέα: «Ὅπως ὑπό τοῦ κράτους σου πάντοτε φυλαττόμενοι, σοί δόξαν ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Καί ὁ λαός ἀπαντᾶ: «Ἀμήν». Τό προοίμιο αὐτό τῆς Λειτουργίας τῶν Πιστῶν περιλαμβάνει καί δύο Εὐχές, τήν Α΄ Εὐχή τῶν Πιστῶν: «Εὐχαριστοῦμέν σοι, Κύριε, ὁ Θεός τῶν δυνάμεων, τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς παραστῆναι καί νῦν τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ…», καί τήν Β΄ Εὐχή τῶν Πιστῶν: «Πάλιν καί πολλάκις σοί προσπίπτομεν καί σοῦ δεόμεθα, ἀγαθέ καί φιλάνθρωπε, ὅπως ἐπιβλέψας ἐπί τήν δέησιν ἡμῶν καθαρίσῃς ἡμῶν τάς ψυχάς καί τά σώματα ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος…» Μέ τίς Εὐχές αὐτές παρακαλεῖ ὁ Λειτουργός ἱερέας τόν Θεό νά καθαρίσει τίς ψυχές καί τά σώματά μας ἀπό κάθε μολυσμό σαρκικό καί πνευματικό καί νά προετοιμάσει καί τόν Λειτουργό καί τούς πιστούς Χριστιανούς γιά ἀνένοχη καί ἀκατάκριτη συμμετοχή στά ἅγια Μυστήρια. Τό μήνυμα πού λαμβάνουμε ἀπό τίς δύο αὐτές Εὐχές (ἐάν δέν ἀναγινώσκονται εἰς ἐπήκοον ὅλων τῶν πιστῶν, νά κρατᾶμε Λειτουργικό στά χέρια μας καί νά τίς διαβάζουμε ἀπό τό Λειτουργικό τήν ὥρα πού ἀναγινώσκονται) εἶναι νά διατηροῦμε τόν ἑαυτό μας ἁγνό καί καθαρό, προκειμένου νά παρακολουθήσουμε τό μεγάλο Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας καί νά κοινωνήσουμε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

3. Τί ἔχουμε νά ποῦμε γιά τόν Χερουβικό ὕμνο; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀκολουθεῖ ὁ Χερουβικός ὕμνος, ὁ ὁποῖος ψάλλεται μέ κατάνυξη ἀπό τόν χορό τῶν ἱεροψαλτῶν: «Οἱ τά Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες καί τῇ ζωοποιῷ Τριάδι τόν τρισάγιον ὕμνον προσάδοντες, πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τόν Βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι, ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν. Ἀλληλούϊα». (Στή Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων, στή Λειτουργία τῆς Μεγάλης Πέμπτης καί στή Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ψάλλονται διαφορετικοί Χερουβικοί ὕμνοι: «Νῦν αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σύν ἡμῖν ἀοράτως λατρεύουσιν…», «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυ­στικοῦ σήμερον, Υἱέ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε…», «Σιγησάτω πᾶσα σάρξ βροτεία…») Ὁ Χερουβικός ὕμνος μᾶς κατανύσσει καί αὐξάνει τήν εὐλάβειά μας πρός τόν Θεό. Τήν ὥρα ἐκείνη «ὁλόκληρος ὁ χῶρος τοῦ Ναοῦ μεταβάλλεται σ᾿ ἕνα κομμάτι τοῦ οὐρανοῦ» καί γίνεται ἀγγελική συλ­λειτουργία. «Πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου» πλημμυρίζει τόν ἱερό Ναό. Κι ἐμεῖς εἰκονίζουμε τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ τήν ὥρα ἐκείνη: «Οἱ τά Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες»! «Ἐννόησον τίνος πλησίον ἕστηκας, ἐν τῇ ἱερᾷ καί φρικώδει μυσταγωγίᾳ, ἄνθρωπε, μετά τίνων μέλλεις καλεῖν τόν Θεόν· μετά τῶν Χερουβείμ, μετά τῶν Σεραφείμ, καί τῶν ἄλλων οὐρανίων δυνάμεων· ἀναλόγισέ σου τούς συγχορευτάς…», λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Συλλογίσου, ἄνθρωπε, κοντά σέ πιοιόν στέκεις κατά τήν ἱερή καί φρικτή μυσταγωγία (τή θεία Λειτουργία)· σκέψου μέ ποιούς μαζί πρόκειται νά παρακαλέσεις τόν Θεό· μέ τά Χερουβείμ, μέ τά Σεραφείμ καί τίς ἄλλες οὐράνιες δυνάμεις· φέρε στόν νοῦ σου αὐτούς μέ τούς ὁποίους ἀποτελεῖς ἕνα χορό, μιά χορωδία, τούς συγχορευτές σου! Σοῦ φθάνει αὐτό, ὥστε νά μένεις ξύπνιος πνευματικῶς, νά εἶσαι διαρκῶς σέ ἐγρήγορση. Ὁ Χερουβικός ὕμνος μᾶς καλεῖ νά ἀφήσουμε κάτω στή γῆ κάθε βιοτική μέριμνα: «πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέ­ριμναν»! Ἄνθρωποι εἴμαστε, εὔκολα ξεχνιόμαστε καί ὁ νοῦς μας ταξιδεύει ἀλλοῦ. Νά μή συμβαίνει αὐτό. Βρισκόμαστε ἐνώπιον τοῦ «Βασιλέως τῶν Βασιλευόντων». Βρισκόμαστε ἀνάμεσα σέ Ἀγγέλους καί Ἀρχαγγέλους, κι ἄς μήν τούς βλέπουμε ὅλοι μέ τούς σωματικούς ὀφθαλμούς μας. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι γίνεται ἀγγελική συλλειτουργία, συνδοξολογία Ἀγγέλων καί ἀνθρώπων.

Τήν ὥρα πού ψάλλεται ὁ Χερουβικός ὕμνος, ἀναγινώσκεται ἀπό τόν Λει­τουργό ἱερέα ἡ Εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου: «Οὐδείς ἄξιος τῶν συνδεδεμέ­νων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καί ἡδοναῖς προσέρχεσθαι ἤ προσεγγίζειν, ἤ λειτουργεῖν σοι, Βασιλεῦ τῆς δόξης…»  Ἡ Εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου εἶναι ὡραιότατη Εὐχή, Εὐχή μετανοίας καί προετοιμασίας τοῦ Λειτουργοῦ γιά τήν τέλεση τοῦ ἁγιωτάτου Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας. Κατόπιν ἐξέρχεται ὁ Λειτουργός ἀπό τό Ἱερό καί θυμιάζει τούς πιστούς ἀπό τήν ὡ­ραία Πύλη. Οἱ δέ πιστοί κλίνουν τήν κεφαλή καί εὐχαριστοῦν γιά τήν προσ­φορά τοῦ θυμιάματος, ἀντιπροσφέροντας «πνεῦμα συντετριμμένον καί καρδίαν τεταπεινωμένην».

4. Τί ἔχουμε νά ποῦμε γιά τή Μεγάλη Εἴσοδο; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ Μεγάλη Εἴσοδος εἶναι μία λιτανευτική πομπή κατά τήν ὁποία ὁ Λειτουργός ἱερέας ἐξέρχεται ἀπό τή βόρεια Πύλη τοῦ Ἱεροῦ κρατώντας τά Τίμια Δῶρα καί εἰσέρχεται ἀπό τήν ὡραία Πύλη, προκειμένου νά τά ἀποθέσει στήν Ἁγία Τράπεζα. Προηγοῦνται τῆς λιτανευτικῆς πομπῆς παπαδάκια μέ λαμπάδες καί Ἑξαπτέρυγα καί ὁ νεωκόρος μέ τό θυμιατό. Ἡ Μεγάλη Εἴσοδος φανερώνει «τήν εἴσοδο τῶν Ἁγίων καί ὅλων τῶν δικαίων, οἱ ὁποῖοι εἰσέρχονται μαζί μέ τόν Ἅγιο τῶν Ἁγίων (τόν Κύριό μας, ὁ Ὁποῖος ἀνεβαίνει στόν Γολγοθᾶ, γιά νά θυσιασθεῖ). Προπορεύονται χερουβικές δυνάμεις, ἀγγελικές στρατιές, χοροί ἀσώματοι καί ἄυλες τάξεις οἱ ὁποῖες προτρέχουν ἀοράτως ὑμνοῦν καί δορυφοροῦν ἐμπρός στόν μεγάλο Βασιλέα Χριστό, πού ἔρχεται γιά τή μυστική Θυσία», ὑπομνηματίζει ὁ ἅγιος Γερμανός ὁ Ὁμολογητής, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ἑστιάσουμε στά ὑπόλοιπα δύο τμήματα τῆς προετοιμασίας γιά τήν ἁγία Ἀναφορά: στόν ἀσπασμό τῆς εἰρήνης καί στό Σύμβολο τῆς Πίστεως.

α) Τί ἔχουμε νά ποῦμε γιά τόν ἀσπασμό τῆς εἰρήνης; (Σκέψεις Μελῶν…) Μετά τή Μεγάλη Εἴσοδο ἀκολουθεῖ μία σειρά αἰτημάτων, τά λεγόμενα «Πληρωτικά» («Πληρώσωμεν τήν δέησιν ἡμῶν τῷ Κυρίῳ»…) Κατόπιν ὁ Λειτουργός ἱερέας ἀναγινώσκει τήν Εὐχή τῆς Προσκομιδῆς: «Κύριε ὁ Θεός ὁ παντοκράτωρ…» (Ἡ Εὐχή αὐτή ὀνομάζεται Εὐχή τῆς Προσκομιδῆς, διότι κατά τή Μεγάλη Εἴσοδο τά Τίμια Δῶρα προσκομίζονται ἀπό τήν ἁγία Πρόθεση καί ἀποτίθενται στήν ἁγία Τράπεζα, πού εἶναι τό ἅγιο Θυσιαστήριο). Κατόπιν ὁ Λειτουργός ἱερέας μᾶς χαρίζει τήν εὐλογία τῆς εἰρήνης («εἰρήνη πᾶσι») καί μᾶς ἀπευθύνει τή σημαντική προτροπή: «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν». Ὁ λαός ἀπαντᾶ: «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον», καί ἀκολουθεῖ ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης καί τῆς εἰρήνης. Ὅπως ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι Τριάδα ὁμοούσια καί ἀδιαίρετη, ἔτσι κι ἐμεῖς κατά τήν τέλεση τοῦ ἁγιωτάτου Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας ὀφείλουμε νά εἴμαστε ἀγαπημένοι μεταξύ μας. Ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης παλαιότερα γινόταν μεταξύ ὅλων τῶν πιστῶν. Οἱ ἄνδρες ἀσπάζονταν τούς ἄνδρες καί οἱ γυναῖκες τίς γυναῖκες. Σήμερα ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης γίνεται μόνο μεταξύ τῶν συλλειτουργούντων ἱερέων μέσα στό Ἅγιο Βῆμα. «Ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης εἶναι σημάδι ὅτι οἱ ψυχές ἔγιναν ἕνα κρᾶμα καί ἐξορίζουν κάθε μνησικακία». Ἐπίσης ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης ἐκφράζει τήν ἑνότητα τῶν πιστῶν. Συνενώνει τίς ψυχές μας καί μᾶς μεταβάλλει ὅλους σέ ἕνα σῶμα, σῶμα Χριστοῦ. Γινόμαστε ὅλοι μέλη Χριστοῦ.

β) Τί ἔχουμε νά ποῦμε γιά τό Σύμβολο τῆς Πίστεως; (Σκέψεις Μελῶν…) Τό Σύμβολο τῆς Πίστεως εἶναι ἡ ὁμολογία τῆς πίστεώς μας. Ὁ διάκονος ἤ ἀντ᾿ αὐτοῦ ὁ Λειτουργός ἱερέας λέει: «Τάς θύρας, τάς θύρας! Ἐν σοφίᾳ πρόσχωμεν». Παλαιότερα τήν ὥρα αὐτή πού ἐπρόκειτο νά φανερωθοῦν τά μυστήρια τῆς πίστεως, οἱ θυρωροί ἔκλειναν τίς πόρτες, γιά νά μήν εἰσέλθει κάποιος ἄπιστος ἤ αἱρετικός μέσα στόν Ναό. Σήμερα δυστυχῶς καί ἀβάπτιστοι καί αἱρετικοί εἰσέρχονται στό Ναό καί πολλοί ἀπό αὐτούς ἔχουν τήν ἀξίωση ἀκόμη καί νά κοινωνήσουν. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ὁμολογία τῆς πίστεώς μας πρίν ἀπό τή θεία Κοινωνία. Κι ἐμᾶς τό κλείσιμο τῶν θυρῶν τοῦ Ναοῦ μᾶς ὑποδεικνύει νά κλείσουμε τίς αἰσθήσεις μας σέ κάθε τι τὸ πονηρό καί νά ἀπομακρύνουμε τόν νοῦ μας ἀπό τούς γήινους λογισμούς. Ἔπειτα ἀπαγγέλουμε ὅλοι μαζί τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, ἄν τό συνηθίζουν στόν ἱερό Ναό πού λειτουργούμεθα, διότι μέ τό Σύμβολο τῆς Πίστεως ὁμολογοῦμε τίς τόσο μεγάλες εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ καί Τόν εὐχαριστοῦμε γι᾿ αὐτές.

Τίς ἔννοιες τῆς τελευταίας παραγράφου τοῦ ἄρθρου: «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου…» κ.λπ. θά τίς συμπεριλάβουμε στό 24ο θέμα, πού θά εἶναι γιά τήν ἁγία Ἀναφορά.

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Ἡ ἁγία Ἀναφορά», «Ὁ Σωτήρ», τεῦχ. 2328/ 1.4.25/σελ. 159-160.